Het Centrale Thema

Het Centrale Thema
- over klachten, problemen en hun oorsprong -

Mensen komen in therapie vanwege de klachten waar ze last van hebben en waar ze vanaf willen: angsten, depressieve gevoelens,vreetbuien, relationele moeilijkheden, minderwaardigheidsgevoelens, hevige schuldgevoelens, verlegenheid, stressklachten, dwanghandelingen, niet overgaand verdriet, eenzaamheid, wanhoop, machteloosheid, lichamelijke klachten waarvoor de dokter geen lichamelijke verklaring kan vinden, slapeloosheid, gevoelens van innerlijke leegte, onbehagen, knagende onvrede angstwekkende gedachten enz, enz.

Maar de aanmeldingsklacht b,v “ik voel me altijd zo angstig” is meestal niet hetzelfde als het probleem waar men kampt. b.v. “ik durf geen zelfstandige beslissingen te nemen maar dat verwacht men wel van me op mijn werk”. En de oorsprong van dat probleem zou kunnen zijn “de overtuiging dat men alles perfect zou moeten doen” of dat men vroeger van thuis uit het gevoel heeft mee gekregen dat het gevaarlijk is om zelfstandig beslissingen te nemen, of het gevoel dat je niet zoveel voorstelt.
In de levensgeschiedenis van therapiecliënten ziet men in de regel een rode draad, zich herhalende patronen, begonnen in het verleden en zich in het heden voortzettend.Veelal houden de klachten en problemen verband met die rode draad, een diep ingeslepen gedragspatroon (in gedachten, gevoelens en gedragingen) waarvan men zich nauwelijks bewust is dat men dat vertoont

Naarmate men in een therapie dieper op de problemen ingaat stoot men dikwijls op een harde kern van de problematiek. Die harde kern is meestal te omschrijven als een oude al dan niet verdrongen angst, woede, verdriet of gekwetstheid die in vroeger jaren is ontstaan.

Deze kwetsuur leidde tot een specifiek patroon van omgang met andere mensen.
B.v. vermijdend, afhankelijk, onderdanig en aanklampend, dwingend, controlerend en veeleisend, passief-klagend, anderen amuserend, anderen charmeren of erotiseren, anderen devalueren of kleineren en zich superieur opstellen, anderen intimideren en zich dominant opstellen, of juist een masochistische positie innemend, achterdochtig of wantrouwend en anderen beschuldigend, teruggetrokken.

Men kan stellen dat men ooit een dergelijk gedragspatroon heeft ontwikkeld om de centrale angst die men heeft, te bezweren.M.a.w. de functie of het doel van dat patroon is te voorkomen dan men zich ooit nog zo angstig, verdrietig, gekwetst of gekrenkt zal voelen. Het is, zoals gezegd, ontstaan in barre tijden en had toen niet zelden een overlevingswaarde. Vandaar dat het zo weerbarstig is, zolang in stand blijft. Men is zo gewend aan dat diep ingeslepen patroon, dan men zich nauwelijks daarvan bewust is. En ook als men zich daarvan in de loop van een therapie wel bewust wordt, en rationeel de nadelen daarvan inziet, voelt het loslaten daarvan als zeer beangstigd aan. En hoewel men natuurlijk graag van zijn klachten af wil, vertoont men vanwege die angst meestal grote weerstand tegen het loslaten van zijn gebruikelijke gedragspatroon. Die weerstand kan vele vormen aannemen. Daarover later. Het behoort tot de opgaven van de therapie die weerstand te overwinnen.

In de therapeutische praktijk blijkt het dus dikwijls te draaien om angsten:
angst voor afwijzing of kritische beoordeling, angst voor verlating of anderen te verliezen, angst of te falen of niet perfect te zijn, angst om zich schuldig te voelen, angst om geen bewonderende aandacht te krijgen of genegeerd te worden, angst om niet speciaal of bijzonder te zijn, angst voor onmacht, angst voor misbruik van vertrouwen, angst voor intimiteit, om angst voor conflicten,angst om er niet meer bij te horen of niet gewaardeerd te worden, angst voor de eigen hevige woede, angst om beschaamt of vernederd te worden.

Overigens vertonen cliënten onvermijdelijk hun gebruikelijke gedrags- en reactiepatroon ook in de therapeutische situatie, dus ten opzichte van de therapeut.
Vandaar dat therapeuten – om de cliënt zich van zijn patroon bewust te laten worden – graag de gedachten, gevoelens en gedragingen van de cliënt t.o.v. de therapeut tot onderwerp van gesprek maken. Om de therapie succesvol te laten verlopen moet je daarom bereid zijn alles te zeggen over wat erin je omgaat aan gedachten, gevoelens, wensen, verlangens, fantasieën, of herinneringen, ook als je dat soms moeilijk vindt of je ervoor schaamt.
Als je dat niet wilt of kunt is een inzichtgevende therapie niet mogelijk.
Het centrale thema of focus van de therapie - het punt dus waarop de aandacht voornamelijk gericht moet zijn en waaraan gewerkt moet worden in de therapie – moet zo geformuleerd zijn dat een verband gelegd wordt tussen de actuele klachten, conflicten of problemen en belangrijke facetten uit de levensgeschiedenis van de client. Dat houdt dus in dat er openhartig gesproken moet worden over zowel de huidige klachten en problemen als over de levensgeschiedenis.

Het vaststellen van het centrale thema is natuurlijk iets dat pas na een aantal gesprekken – dus nadat de klachten problemen of conflicten en de levensgeschiedenis aan de orde zijn geweest -door de client en de therapeut samen kan worden gedaan.

Zo’n centraal thema dat in het centrum van de aandacht van de client en de therapeut moet staan, zou kunnen zijn:
1. Verlies, separatie- en rouwproblematiek.
2. Een interpersoonlijkconflict of een storend relatiepatroon.
Moeilijkheden dus die zijn die gerelateerd zijn aan problematische persoonlijkheidstrekken
b.v. vermijdingsgedrag, dwangmatigheid, masochistisch, altijd in de slachtofferrol.zitten.
3. Autonomie-problematiek
Afhankelijkheid of onzelfstandigheid dus.
4. Super-ego problematiek
Een overmatig streng en tiranniek geweten waardoor men zich alsmaar schuldig/depressief voelt.
5. Ik-ideaal problematiek.
Altijd veel te hoge eisen aan zichzelf stelle, perfectionisme dus
6. Assertiviteitsproblematiek
Niet voor zichzelf op kunnen komen en over zich heen laten lopen
7. Agressie-problematiek
Niet boos mogen of durven zijn of juist heel impulsief en explosief zijn.
8. Identiteits-problematiek.
Niet weten wie mens is of het contact men eigen echte behoeften, wensen en verlangens kwijt zijn.
9. Extreme geremdheid.
Geremdheid dus in het uiten van gevoelens, wensen, verlangens
10. Het zelfgevoel of het gevoel van eigenwaarde.
Minderwaardigheidsgevoelens vormen heel vaak de centrale thematiek. Ook het
tegenovergestelde, superioriteitsgevoelens is mogelijk of andere centrale gevoelens over zichzelf
zoals een knagend gevoel van onvrede, ergernis en irritatie of jaloezie.

Het voordeel van het werken met een centraal thema (de kern van de zaak) is dat voorkomen wordt dat men de richting kwijt raakt en de therapie eindeloos gaat duren. Het centrale thema dient overigens soepel en flexibel gehanteerd te worden en moet geen harnas worden.
In de gesprekken volgt men afwisselend het spoor van de actuele problemen en het spoor van de oorsprong van het probleem in het verleden.

Doel van dit alles, dus het doel van de therapie is natuurlijk dat men:
a. zijn klachten of symptomen kwijtraakt, maar vooral ook dat men
b. zijn oude vastgeroeste gedrags- en reactiepatroon kwijt raakt en steviger, evenwichtiger of
harmonischer in elkaar komt te zitten en men dus autonomer of onafhankelijker en
zelfstandiger zijn leven kan leiden.