Cognitief-affectrieve-schema's en Patronen

Door dat wat je vanaf je geboorte meemaakt aan positieve of negatieve gebeurtenissen en ervaringen ontwikkel je bepaalde cognitief-affectieve schema's. Dat zijn opvattingen of overtuigingen over jezelf en anderen met de daaraan gekoppelde gevoelens en verwachtingen die jouw gedrags- en reactiepatroon bepalen. Die gebeurtenissen en ervaringen kunnen natuurlijk positief of negatief zijn geweest en dat maakt een groot verschil voor het latere functioneren.

Positief. Als je uit een warm nest komt, gekoesterd werd, er van je werd gehouden, je gestimuleerd werd, maar ook grenzen aan je werden gesteld zodat je geen verwend nest werd enz. ontwikkel je natuurlijk positieve overtuigingen over jezelf en anderen. Je hebt dan een positief zelfbeeld en een goed gevoel van eigenwaarde. Je bent er dan van overtuigd dat de wereld een veilige plek is, dat de meeste mensen aardig zijn, dat je instaat bent op eigen benen te staan en dus onafhankelijk kunt functioneren. Je verwacht positieve reacties van anderen en staat vertrouwensvol in het leven. Je bent dan dus in staat om optimaal te kunnen functioneren. In een woord: je zit goed in je vel.

Negatief. Je ervaringen tijdens het opgroeien kunnen ook heel negatief zijn geweest. Misschien ben je wel fysiek of emotioneel verwaarloosd, vernederd, voortdurend bekritiseerd, gekrenkt en gekleineerd of misbruikt zelfs wellicht. Of je kon nooit iets goed doen in de ogen van anderen, of je kreeg het gevoel bijgebracht niet het recht te hebben er te mogen zijn. Dan ontwikkel je negatieve overtuigingen over jezelf en anderen en de kans is groot dat je dan een gedragspatroon ontwikkeld hebt dat als functie had je te beschermen tegen die pijnlijke ervaringen in de toekomst. Wellicht was dat toen functioneel als overlevingsstrategie maar dat is het nu niet meer.

Patronen.
Die gedrags- en reactiepatronen kunnen overigens heel verschillend zijn. En als die een extreme vorm aannemen spreekt men van een persoonlijkheidsstoornis. Het kan zijn dat je:
- een angstig/vermijdend gedrag ontwikkeld hebt. (vermijdende persoonlijkheid)
- of juist een aanklampend/afhankelijk gedrag. ( afhankelijke persoonlijkheid)
- of een dwangmatig/controlerend gedragspatroon. (dwangmatige persoonlijkheid)
- of een theatraal/aandachttrekkend gedrag. (theatrale persoonlijkheid)
- of je bent dramatisch, emotioneel en impulsief. (borderline persoonlijkheid)
- of je hebt jezelf wijsgemaakt dat je vele malen beter bent dan anderen om je gevoel van
minderwaardigheid niet te hoeven voelen.(narcistische persoonlijkheid)
- of misschien heb je geleerd je uiterst agressief tegenover iedereen op te stellen. (anti sociale
persoonlijkheid)
- of je bent extreem wantrouwend en achterdochtig geworden.(paranoïde de persoonlijkheid)
- of je bent ooit zo gekwetst dat je je volledig in jezelf hebt teruggetrokken (schizoïde
persoonlijkheid)
- of je hebt geleerd je gevoelens weg te drukken of niet te tonen.
- of je wensen en behoeften niet kenbaar te maken, en misschien heb je zelfs het contact
daarmee verloren.
- of je hebt een verslaving ontwikkeld.

Hoe dan ook, je hebt een gedragspatroon ontwikkeld dat toen wellicht functioneel was en waarde had als overlevingsstrategie, maar dat is het nu niet meer. Integendeel. Nu belemmert het je om je compleet te voelen en spontaan te zijn. Het belemmert je om volledig en optimaal te functioneren. Je loopt daardoor steeds tegen dezelfde problemen aan en het brengt je in conflict met anderen. Het kan zich manifesteren in allerlei symptomen of klachten waar je last van krijgt. In een woord: Je loopt er door vast en zit helemaal niet lekker in je vel.

Het zal duidelijk zijn dat in een therapie niet alleen gewerkt moet worden aan de symptomen en klachten waar je last van hebt, maar vooral ook aan de onder die symptomen gelegen gedrags- en reactiepatronen. Als dat niet gebeurd is de kans dat de klachten na een tijdje weer de kop opsteken, heel groot.

De uitdrukking "niet lekker in je vel zitten" geeft al aan dat het gebruikelijke gedragspatroon als disfunctionele manier om je tegen pijnlijke ervaringen te beschermen, ook een lichamelijke component heeft. Het manifesteert zich dus ook in het fysieke vlak. In lichaamsgerichte therapie spreekt men in dit verband over een "lichaamspantser", chronisch verstarde of verkrampte spieren en weefsels. Met andere woorden: weerstand tegen het loslaten van het oude patroon manifesteert zich niet alleen mentaal en emotioneel, maar ook lichamelijk. Vandaar dat louter verbale therapie soms niet voldoende is en gecombineerd moeten worden met lichaamsgerichte therapie.