Depressie-symptomen- oorzaken- omgeving- behandeling

Het gevoel van depressief na duidelijke gebeurtenissen of de ziekte "depressie"'
Depressie' is een term waar iedereen wel eens van gehoord heeft, en ook een woord dat door veel mensen gebruikt wordt.
Dat kan de indruk wekken alsof het een algemeen bekend is wat een depressie is.
Wij denken dat daarover onduidelijkheden bestaan.
Allereerste een paar grote misverstanden uit de wereld helpen.

Veel mensen beschouwen een depressie wel als een toestand, maar niet als ziekte:
"depressief worden is een normale reactie waar je overheen moet zetten".
Anderen zullen juist somberheid als een klacht zien en vinden somberheid altijd een reden om hulp te vragen;
'er moet toch iets aan te doen zijn dokter'.
Weer anderen zien depressiviteit als iets 'dat nu eenmaal in je aard ligt', en waar je dus maar niet over moet klagen, omdat er toch niet aan te doen valt.

Een depressie kan variëren van een relatief licht tot een relatief ernstig ziektebeeld waarbij mensen tot niets meer komen, zichzelf niet meer verzorgen, niet meer de deur uit komen en niet meer spreken.
Op deze manier kan de ziekte uiteindelijk levensbedreigend zijn, wanneer iemand in een depressie besluit een einde aan zijn leven te maken.
Zo'n gebeurtenis is altijd zeer dramatisch, vooral omdat er een beter vooruitzicht was als zelfmoord voorkomen had kunnen worden.

Hoe weten we of iemand depressief is?
We herkennen een depressie aan bepaalde symptomen of klachten. We denken daarbij vooral aan een veranderende, gedaalde stemming, maar ook aan gedragingen.
Er bestaan geen laboratorium- onderzoeken om de diagnose te stellen:
de arts is bijna geheel afhankelijk van wat de patiënt vertelt over wat er in hem omgaat.
Dit laatste is belangrijk omdat ook psychiaters geen gedachte kunnen "lezen".

symptomen of klachten: hieronder vallen:
Een gedaalde stemming: de patiënt voelt zich somber.
Wanner het mee zit in het leven zijn we goed gestemd, bij tegenslag daalt de stemming.
Dat is normaal.
Wanneer echter de stemming langdurig en ernstig gedaald blijft, dan kunnen we van een depressie spreken.
Vooral als de stemmingsdaling onverwacht veel sterker is dan de tegenslag die daaraan vooraf ging.

Een laag gevoel van eigenwaarde: de patiënt voelt zich waardeloos, nutteloos, anderen alleen maar tot last.
Wanneer de tegenslag zich ophoopt, wat soms gebeurt, dan kunnen mensen somber worden "je hebt er de pest in". Dat hoeft niet altijd gepaard te gaan met een verminderd gevoel van eigenwaarde.
Bij een depressie is het gevoel van eigenwaarde altijd laag.

Een vlakke gevoelsuitdrukking.
In het gewone leven volgen onze gevoelens de dagelijkse gebeurtenissen en dit is vaak ook op het gezicht van mensen te zien.
Wanneer iemand depressief is verliest hij aan gevoelsuitdrukking:
De gevoelsuitdrukking wordt vlak.
Soms is de gevoelsuitdrukking niet zozeer vervlakt, maar wel eenzijdig geworden; bijvoorbeeld; ongedurig, angstig of gekweld.
De gevoelsuitdrukking volgt niet meer de gebeurtenis van de dag.

Piekeren
Een depressiepatiënt is niet meer in staat realistisch zijn gedachten te ordenen, en ook weer van onderwerp te veranderen.
De patiënt neigt tot piekeren, ziet problemen waar hij/zij ze ander niet zag.
Soms gaan de gedachten alleen nog maar in een klein kringetje;
"Ik ben mislukt, ik heb alles fout gedaan, het komt nooit meer goed, er is geen toekomst meer voor mij", etc.

Daarbij kunnen nog een heel aantal andere symptomen komen:
interesse verlies en onvermogen te kunne genieten
verminderde activiteit en remming of onrust
verminderde of verhoogde eetlust
bemoeilijkte of verstopte ontlasting
tijdelijk verdwijnen van menstruatie
verminderde zin in en plezier aan vrijen
verminderde nachtrust of verhoogde slaapneiging
vroeg ontwaken
een vast golfpatroon van de stemming overdag
verminderde geheugen werking en concentratie moeilijkheden
angst
lichamelijke klachten
ongevoeligheid voor gevoelens en indrukken; "Ik voel me leeg, niets spreekt me meer aan".
verminderde energie en aanhoudende vermoeidheid

Dit is een lange lijst.
Iedereen heeft wel eens een aantal van deze klachten gehad; dat is normaal.
Maar als iemand langdurig de eerste 4 weken klachten heeft, en in voldoende ernst, en nog een aantal uit de lijst dan is het wel zeker dat iemand lijdt aan een depressie.

Zijn alle depressies het zelfde?
Nee, dat zijn ze niet.
Er zijn zeer grote verschillen in depressies.
In het algemeen geldt, dat naarmate een depressie ernstiger is er meer en ernstiger symptomen zijn.
De ernstigste depressies gaan gepaard met psychosen, en dan vooral met wanen.
Een waan is een onjuiste overtuiging, waar iemand niet vanaf te brengen is:
Bijvoorbeeld:
"Ik weet zeker dat ik een zus of zo ernstige lichamelijke ziekte heb".
"Ik ben schuld aan alle ongeluk en rampen in de wereld".
"Ik wordt achtervolgd omdat men mij straffen wil voor alle kwaad dat ik gedaan heb", enzovoorts.
De wanen gaan dan over sombere onderwerpen zoals: schuld, straf waardeloosheid, ziekte, etc.

Ook kan het verloop van een depressie verschillen:
1. Soms heeft iemand éénmaal een depressieve aanval en daarna nooit meer.
2. Soms is iemand jarenlang enigermate depressief, soms al vanuit de jeugdjaren.
Sommige patiënten zijn er zo aangewend dat ze het zelfs gewoon vinden: een chronische depressie.
3. Sommige patiënten blijken regelmatig aanvallen te krijgen.
Wanneer een depressie terug komt noemen we dat een recidief, dus spreken we van een recidiverende depressie.
4. Sommige patiënten hebben terugkerende depressies, die soms worden afgewisseld met "omgekeerde depressies". Dat noemen we manie.
Deze patiënten voelen zich "goed", te goed:
ze overschatten zichzelf en hun mogelijkheden, geven soms grote bedragen uit, zijn druk, praten maar door, slapen nauwelijks meer.
Kortom: ze zijn "door hun remmen heen geschoten", de patiënten zijn ontremd. Deze vorm noemen we het manisch-depressieve Syndroom. MDS
Of Bipolaire stoornis. BS

Waardoor wordt een depressie veroorzaakt?
Het is mogelijk en onjuist om een enkele oorzaak voor een depressie aan te wijzen.
Er is altijd sprake van een samenhangsel van vele factoren tegelijk. Deze factoren liggen op sociaal-cultureel, psychologisch en lichamelijk gebied.
Natuurlijk zal, daar waar een depressie voorkomt in het kader van andere ziekten (hormonale stoornissen, dementering, geneesmiddelen gebruik, en dergelijke) veel aandacht naar deze aandoening uitgaan.
Zelden of nooit heeft een depressie één oorzaak, en weten we maar nauwelijks hoe een depressie veroorzaakt wordt.
Er is veel onderzoek gedaan om te ontdekken of er een specifieke combinatie is van oorzaken, die een depressie doet ontstaan. Tot nu toe heeft dit onderzoek niet al onze vragen beantwoord.

Een aantal dingen zijn wel duidelijk:
Er is geen specifieke stoornis in de chemische stofwisseling van de hersenen aangetoond.
Er zijn geen specifieke spanningverwekkende gebeurtenissen, die we als een bekende oorzaak voor een depressie kunne aanwijzen.
Evenmin is aangetoond dat gebruik van drugs of alcohol de oorzaak kan zijn van een langer durende depressie.
Speelt een stoornis in de hersenen een rol?

Depressies gaan waarschijnlijk gepaard met een stoornis in de hersenfunctie.
De hersenen van een depressiepatiënt gaan anders werken.
We nemen aan, dat er een bepaalde kwetsbaarheid bestaat, die door een bepaalde aanleiding (stress) "naar buiten wordt gebracht".
Kortom: Er is sprake van een kwetsbaarheid van de hersenfunctie en deze komt onder stress naar buiten.
In de hersenen vindt er tussen de daar lopende zenuwen een voortdurende uitwisseling plaats van chemische stoffen; deze stoffen heten neurotransmitters.
Bij mensen, die depressief worden blijkt het normale evenwicht tussen de neurotransmitters verstoord te kunnen worden, al weten we nog niet precies hoe.
Zoals bekend zal zijn worden medicijnen van chemische stoffen gemaakt.
Bepaalde stoffen blijken een opmerkelijke verbetering van depressieve klachten te kunnen geven.
Naar we aannemen, zijn we vaak met medicijnen in staat herstel van het normale evenwicht te bevorderen.

Zij depressies erfelijk?
Omdat er zoveel verschillende depressies zijn is een algemeen antwoord niet mogelijk.
Niemand is op grond van zijn aanleg genoemd depressief te worden.
In die zin is depressie dus geen erfelijke ziekte.
Vrijwel zeker zijn sommige mensen op grond van hun aanleg meer dan gemiddeld kwetsbaar voor het krijgen van een depressie.
De erfelijke aanleg kan dus wel van belang zijn bij het ontstaan van depressies. Er bestaat een erfelijke kwetsbaarheid.
Het is dus waar, dat in bepaalde families depressies meer voorkomen, en dat dat voor een deel op aanleg berust. Echter voor een zeer groot deel zijn diverse ander factoren mede verantwoordelijk, zodat leden van bepaalde families depressief kunnen worden door gebeurtenissen in hun milieu en de manier waarop daarmee omgegaan wordt.
We noemen dat dan niet erfelijk, of genetisch, maar wel familiair.

Persoonlijkheidsfactoren
Alle mensen zijn verschillend.
We spreken dan over verschillen in persoonlijkheids of karaktertrekken.
Wij denken, dat een aantal karaktertrekken mensen vatbaar voor of juist weerbaar tegen depressie maken.
Dat betekent niet, dat mensen zelf de schuld van hun depressie hebben, want mensen hebben zichzelf niet gemaakt.
En dat betekent ook niet, dat mensen een 'goed' of 'slecht' karakter hebben. Zo zijn er bijvoorbeeld eigenschappen, die over het algemeen hoog gewaardeerd worden, zoals: een sterk ontwikkeld verantwoordelijkheidsgevoel, waardoor iemand vatbaar kan worden voor een depressie.

Ik noem nog een aantal eigenschappen, die vatbaar voor depressie maken:
-- Een sterk ontwikkeld vermogen tot medeleven met het leed van anderen, soms kan zelfs van een geneigdheid tot letterlijk medelijden gesproken worden.
-- Sommige mensen leven vanuit het gevoel, dat het toch niets uitmaakt wat ze doen;
zij ondernemen weinig omdat ze geneigd zijn zich bij voorbaat reeds hulpeloos te voelen.
-- Een onvermogen om van zich af te bijten of voor zichzelf op te komen maak ook vatbaar voor depressies.
-- Schuldgevoelens worden bepaald door wat mensen doen door de strengheid van hun geweten.
-- Mensen met een overmatig streng geweten kunnen gebukt gaan onder overmatige schuldgevoelens en dat maakt vatbaar voor depressies.
-- Het gevoel van eigenwaarde wordt bepaald door wat mensen doen en door de eisen, die zij aan zichzelf stellen. Sommige mensen zijn geneigd onrealistische hoge eisen aan zichzelf te stellen, omdat zij nooit de kans krijgen een gevoel van eigenwaarde op te bouwen.
--Sommige mensen zijn eerder geneigd zich onbegrepen te voelen dan anderen.
De verwachting - juist wanneer dit onrealistische proporties aanneemt - wel weer afgewezen te worden, maakt dat men overmatig rekening gaat houden met anderen en dus weinig zichzelf kan zijn, d.w.z. weinig ruimte kan maken voor eigen belangen, wensen etc.
--Ook kan men overmatig gevoelig zijn voor kritiek en zeer afhankelijk zijn voor lofprijzingen van anderen.
Wanneer de complimenten dan uitblijven is men kwetsbaar voor een depressie.

Traumatische en nare gebeurtenissen
Wanneer we met een depressiepatiënt te maken hebben zullen we altijd zoeken naar een aanleiding:
wanneer is het begonnen en wat is er toen gebeurd?
Ook op dit terrein heeft onderzoek geen definitief resultaat opgeleverd in de zin dat er geen bepaalde gebeurtenissen of bepaalde combinaties van gebeurtenissen zijn die een depressie veroorzaken.
Natuurlijk is duidelijk dat een ernstig verlies zoals het overlijden van een echtgenoot aan wie men erg gehecht was sneller aanleiding is tot een depressie dan een kleine tegenvaller zoals een lekke fietsband.
Dus hoe ernstiger de nare gebeurtenis was, hoe groter de kans, vooral als nare gebeurtenissen zich onverhoeds opstapelen.
Daarnaast zijn er grote persoonlijke verschillen:
Voor de een is het een aanleiding tot depressie, wanneer zijn moeder zijn verjaardag vergeet, terwijl voor de ander juist haar komst een depressie uitlokt.
Of een gebeurtenis een stressvolle gebeurtenis is wordt mede bepaald door de betekenis, die deze gebeurtenis voor de persoon heeft.

Enkele algemene opmerkingen
Een forse depressie is voor de patiënt veel kwellender, dan men zich denkt voor te kunnen stellen wanneer men nooit depressief is geweest. Hulp en behandeling is dus er noodzakelijk.

Depressies komen zeer veel voor.
Op dit moment zijn in Nederland 500.000 mensen tussen 15 en 65 jaar ernstig tot zeer ernstig depressief. Dat is een half miljoen mensen, één op iedere 20, ofwel 5%.
Daarbij zijn depressies bij kinderen en ouderen, beiden beslist geen zeldzaamheid, en de zogenaamd minder ernstige maar toch heel belastende depressies, niet meegerekend. Een ware volksziekte dus!

Wanneer wij alle behandelvormen meerekenen, te beginnen bij de huisarts, dan blijkt dat minsten de helft - 50% - van deze ernstige tot zeer ernstige depressieve patiënten geen enkele vorm van behandeling krijgt.
Een verwaarloosd gebied dus. Hoe komt dat?
Wij denken dat daar onder meer twee belangrijke redenen voor zijn.

De patiënt: deze wordt inactief, komt zijn huis niet meer uit, acht zichzelf te verwaarlozen om luxe hulp te vragen, wil anderen niet nog meer tot last zijn.
Dus het hoort bij de ziekte depressie, dat patiënten geen hulp meer vragen, ze zullen daarbij dus door hun omgeving geholpen moeten worden.
De omgeving: deze en ook artsen herkennen depressies vaak niet, of vaak niet als een ziekte die behandeling behoeft.

Depressies hebben een uitstekende prognose, de vooruitzichten zijn goed, depressies gaan - vrijwel - altijd over.
Als je maar lange genoeg wacht gaan de meeste depressies op den duur vanzelf over.
Intussen gaan kostbare maanden en jaren van een mensenleven verloren.
Zij worden in kwelling doorgebracht, en soms besluit iemand - onnodig - tot de dramatische uitweg van een zelfmoord.
Kortom: niemand ziet de toekomst zo somber in als de depressieve patiënt - begrijpelijk - vrijwel geen ziekte heeft met goede behandeling zulk een goede vooruitzichten als depressie.

Persoonlijke noot van mij.
Goed verhaal met veel nuttige gegevens.
Echter over deze laatste conclusie:
Veel patienten lijden onnodig en zijn te helpen verlost te worden van hun depressies, maar heel veel ook niet.
Veel patienten zijn te helpen om met hun depressie te leren leven en nog heel veel gelukkige momenten te beleven, en zeker hun leven te veraangenamen, maar velen zullen steeds weer perioden van diepe dips blijven meemaken.

U ziet dat de aan -of afwezigheid van bepaalde eigenschappen kwetsbaar kan maken voor een depressie.
Wanneer men juist die eigenschappen heeft, die beschermen tegen een depressie dat is dat nog geen garantie dat men van problemen gevrijwaard is.

Daarnaast is nog is nog de mogelijkheid om op iets anders de aandacht te vestigen:
Hoe reageren mensen op tegenslag, ongeluk, nare berichten, kritiek etc.?
Is men geneigd om steun en raad bij anderen te zoeken of stil in een hoekje te zitten;
Is men geneigd om aan sport en hobby te doen en zo af te reageren, of zoekt men vergetelheid in een fles?
Het zal duidelijk zijn dat deze zaken een groot verschil maken met betrekking tot de kans dat iemand via een neerwaartse spiraal in een depressie raakt, of via een positieve spiraal weer uit de put klimt.

Wat is er aan een depressie te doen?

Uit het voorgaande is duidelijk dat de belangrijkste en eerste stap moet zijn de diagnose gesteld moet worden:
Er moet eerst worden vastgesteld dat de patiënt depressief is. Daarin kan de omgeving met behulp van de huisarts al een zeer belangrijke rol spelen.

Dan moet aandacht gegeven worden aan zelfmoord risico.
Niets is erger dan te overlijden, of een naast familielid te verliezen aan een behandelbare ziekte. Niets is onzinniger dan in zo'n situatie de patiënt aan zijn eigen beslissing over te laten:
de patiënt's wil is immers niet vrij, maar hij wordt gekweld en kan niet geloven dat dat niet voor eeuwig is.
Zo nodig moet iemand tegen zichzelf beschermd worden door een opname.

Vervolgens moet de patiënt ontlast worden van al te drukke taken en verantwoordelijkheden. De patiënt heeft de kracht en de energie niet om zijn gewone taken te verrichten.
Tekortschieten drukt hem nog verder de grond in. Toch is het niet altijd gemakkelijk: een moeder die het gevoel heeft toch al zeer tekort geschoten te zijn ten aanzien van haar kinderen, heeft gemakkelijk het gevoel het nog erger te maken wanneer zij een periode de zorg uit handen geeft. Zo'n moeder schiet natuurlijk echt te kort, maar zij kan niet anders, omdat zij aan een depressie lijdt die behandeling verdient.

Dan is de belangrijkste stap om regelmaat en overzicht in het dagelijks leven van de patiënt aan te brengen.
Elke dag een activiteit en elke dag ruimte voor rust.
Dat is soms moeilijk omdat de patiënt er de zin niet van inziet, en het ook werkelijk niet uit zichzelf kan opbrengen. Toch moet hier zeer dringend op worden toegezien door de arts en de betrokkenen.
Een depressieve patiënt in bed wordt nog depressiever.

Met dit alles kan de patiënt gesteund worden door medicijnen.
Ondraaglijke angst en onrust kunnen verminderen met middelen als seresta, librium en dipiperon. (denk erom: medicijnen veranderen nog wel eens)
Dit zijn verlichtende medicijnen, die niet alle angst en onrust wegnemen.

Ook kan iemand geholpen worden weer een regelmatig slaap-waakritme te herstellen.
Dit kan met behulp van slaapmedicijnen. Deze geven geen garantie voor een ongestoorde nachtrust, maar kunnen dit wel bevorderen.
Wanneer men langdurig - dus te lang - met deze medicijnen doorgaat worden ze onwerkzaam of gaat men er juist slechter door slapen.

Wanneer men al deze maatregelen goed toepast gaan de meeste depressies al over.
Er blijft echter een aantal patiënten over voor wie dit niet voldoende is om weer op gang te komen.
Depressieve patiënten kunnen in het algemeen goed geholpen worden met antidepressieve medicijnen.
Deze medicijnen worden geleidelijk opgebouwd, hebben vooral in het begin wel bijwerkingen, zoals misselijkheid, droge mond, wazig zien en slaperigheid, die meestal na enige tijd en zeker na het stoppen van de medicijnen weer overgaan.
Soms moeten de bijwerkingen wat langer verdragen worden.
Het effect is niet direct te verwachten, maar pas na 2 à 4 weken.
Wanneer er na 4 weken geen effect is, moet een ander middel geprobeerd worden.

Het algemene principe van behandeling is dus:
Men is depressief geworden doorat men in een negatieve spiraal zat, men komt uit de put als men geholpen kan worden weer in een positieve spiraal te komen.

Hoe is een depressie te voorkomen?
Dat is niet altijd mogelijk maar er is veel aan te doen.
Zeker als iemand al een ernstige depressie heeft meegemaakt, dan kan men bevorderen eerder hulp te zoeken dan de vorige keer. Afwachten maakt het vaak erger.
Voordat men - weer opnieuw - depressief is kan men trachten een leven op te bouwen, dat tegen een stootje kan: Contacten onderhouden met familie en vrienden, een regelmatig leven organiseren. Het ontwikkelen van een liefhebberij of sport waar men iets in kwijt kan, kan in periode van belasting een hele steun zijn.

Wat betreft de persoonlijkheidsfactoren kan niet alleen gezegd worden dat mensen zichzelf niet gemaakt hebben, ook kunnen mensen zich niet zomaar omtoveren.
Wel kan men trachten iets te leren op de punten waar men kwetsbaar is. Dit kan tijdens een opname. maar ook op een Deeltijd afdeling, en ook later bij gesprekken in de nazorg.

Soms kan de patiënt langdurend medicijnen gebruiken, dat de stabiliteit bevordert, tot dat de draad in het dagelijks leven weer opgepakt is.
Zo'n medicijn kan seresta, librium of dipiperon zijn. Daarna kan dit medicijn beter gestopt worden.
Antidepressiva medicijnen worden in kuren gegeven , bijvoorbeeld ½ of ¾ jaar. Daarna heeft voortzetting geen zin, ook niet als bescherming tegen nieuwe depressies.

Bij vaak terugkerende - zeer ernstige - depressies en bij het manisch-depressieve syndroom kan lithium gegeven worden.
Dit medicijn moet streng gecontroleerd worden om te zorgen dat het een werkzaam is en niet te hoog gedoseerd wordt waardoor veel bijwerkingen ontstaan.
Wanneer het goed ingesteld is merkt men er meestal weinig van behalve dat het depressies en manieën helpt voorkomen. Bij minder ernstige gevallen is het onwerkzaam.

Depressie en verdriet
Een opmerking over het verband en het verschil tussen depressie en verdriet: tussen somberheid als ziekte en treuren om verlies.
Wanneer iemand eer ernstig verlies te verwerken heeft, bijvoorbeeld het verlies van een echtgenoot, dan kan er een hele tijd nodig zijn om dit te verwerken, er overheen te komen, en er mee te leren leven.
Op zo'n moment maakt iemand natuurlijk geen vrolijke indruk, het kan zelfs op een depressie lijken.
Er zijn mensen, die dit zeer goed bij zichzelf kunnen onderscheiden!
"Steun kan ik er wel bij gebruiken maar ziek ben ik niet. Wel ben ik intens treurig, en ik merk dat ik wel eens "ziek" ben van verdriet".
Andere mensen kunnen dit minder goed bij zichzelf onderscheiden.
Zij kunnen hierbij geholpen worden door een psychiater.
Moeilijk wordt het onderscheid wanneer verdriet overgaat in een depressie, wat zeker voorkomt.
Ook hierbij kan een psychiater diensten bewijzen en zonodig een behandeling voorstellen.

Raad voor familieleden en betrokkenen
Vaak wordt raad gevraagd, omdat het voor de betrokkenen bij een depressieve patiënt vaak zeer moeilijk is om met de patiënt en zijn ziekte om te gaan, men voelt zich vaak zo machteloos.
Vaste richtlijnen over: "Hoe te handelen bij een depressieve patiënt" zijn helaas niet te geven.
Naast de punten die als besproken zijn, is er wel een idee te geven wat misschien toch enige houvast geeft.

Wat niet helpt is opmontert troosten:
"Kop op, na regen komt zonneschijn, achter de wolken schijn de zon", etc. Het is waar maar helpt niet.
Wat wel helpt is de patiënt te helpen zijn depressie te verdragen:
"Het is heel naar zo in de put te zitten. Het is heel moeilijk om deze kwelling te moeten verdragen. Jammer dat er niet direct iets aan te doen is. Wel heeft het zin om door te gaan ook al kun je dat nu zelf niet geloven".
En dan vooral samen iets gaan doen, actief blijven.

Copiright 1996 - 2000 bij
WHIPLASH INFORMATIE NEDERLAND
(Ruud Pruyssers)
Alle rechten gereserveerd