Depressie en dementie.

Depressie en Dementie
Naar een scriptie waarvan de auteur onbekend is opmaak 2001©Scorpio~J

INLEIDING

Iedereen heeft wel eens een sombere bui, en voelt zich wel eens neerslachtig, maar de volgende dag voelen we ons weer opgewekt en vrolijk.
Zo gaat dat niet bij iemand die depressief is.
Een depressie is echter heel wat meer dan je somber voelen. En depressie is een ernstig lijden dat zelfs zelfmoord tot gevolg kan hebben. Vooral bij ouderen wordt een depressie vaak niet op tijd herkend.

We gebruiken de term depressief gemakkelijk, en is nogal ruim van begrip.
In de meeste gevallen zullen we gevoelens van depressiviteit bedoelen.
Letterlijk betekent depressie terneergedrukt zijn, in een toestand verkeren waarbij de stemming gedaald is.

Sommige mensen zijn neerslachtig, somber of verdrietig.
Ieder mens is anders dus zo ook iedere depressie is anders.
Kenmerkend is dat een depressie ook zonder duidelijke aanleiding kan ontstaan.
In een rouwproces geven mensen vaak aan dat er na verlies een leegte is ontstaan in hun leven.
Bij een depressie ervaren ze de leegte in zich zelf.

Dit gevoel betekent voor de oudere niet meer in staat te zijn steun en troost te putten uit de dagelijkse bezigheden en contacten.
Een depressieve oudere kan zich niet meer motiveren om ergens aan mee te doen.

Prof. Kuiper citeert in zijn boek ‘ver heen’
“men adviseerde me naar mooie muziek te luisteren of een flinke wandeling te gaan maken om lekker van de natuur te genieten.
Als je angstig bent omdat dingen stoppen, een einde hebben, dan heeft het weinig zin om nog meerdere dingen te ondernemen. Het is net of je in een schijnwereld leeft.”

Oorzaak van een depressie.
Een depressie kan meerdere oorzaken hebben.Het herkennen van een depressie is makkelijker als we weten bij welke mensen we er vooral op moeten letten.Een depressie ontstaat veelal door een combinatie van factoren.

-- erfelijkheid kan een rol spelen: in de ene familie komt een depressie meer voor dan in de andere
-- vrouwen hebben een hoger risico op een depressie dan mannen
-- lichamelijke factoren ( bvb. een slecht gezichtsvermogen, hardhorendheid, langdurige pijn en invaliditeit) zijn eveneens uitlokkers, dit blijkt zelfs bij ouderen de grootste risico factor.
-- Van een aantal aandoeningen, zoals de ziekte van Parkison, is het bekend dat ze vaak samen gaan met een depressie
-- bepaalde medicijnen verhogen de kans op een depressie, zoals antihypertensiva
-- mensen die van nature snel angstig of zorgelijk zijn en uiterst plichtsgetrouw zijn lopen ook een hoger risico
-- onopgeloste conflicten uit het verleden, onopgeloste schuld gevoelens kunnen ook een rol spelen
-- vereenzaming, overlijden van een partner, kind of andere dierbaren
In het algemeen geldt dat ouderen die eerder een depressie hebben doorgemaakt, veel kans hebben op een terugval.

Herkennen en symptomen van een depressie
Internationaal zijn er afspraken gemaakt over het stellen van de diagnose, depressie.
Er zijn 9 symptomen vastgesteld, we mogen van een depressie spreken als ten minste 5 symptomen gedurende minstens 2 weken aanwezig zijn, en het dagelijks functioneren duidelijk belemmert.

Van de eerste 2 symptomen moet er tenminste 1 aanwezig zijn om van een depressie te mogen spreken.
-- gedrukte stemming die reeds minstens twee weken aanhield
-- gebrek aan interesse (of aan plezier in bezigheden die men voorheen wel leuk vond) De stemming hoeft niet uitgesproken somber te zijn, het kan ook “mat” zijn, de patiënt geeft dan niet aan dat hij in de put zit maar zegt bijvoorbeeld” ik voel niks meer, ik voel me zo leeg”
-- gewichtsverandering: Zonder dat er bewust een dieet word gevolgd. De patiënt heeft dan nergens meer zin aan, en valt zienderogen af. Soms zien we dat de patiënt in een korte tijd beduidend zwaarder wordt.
-- verandering in slaappatroon. De patiënt slaapt slecht, ligt te woelen. Maar het komt eveneens voor dat men juist erg lang slaapt, meer dan 12 uur per nacht
-- traagheid of aanhoudende rusteloosheid. Alles gaat vertraagd, zowel bewegen als denken. De patiënt lijkt niet vooruit te branden. Het kan echter ook dat de patiënt druk, en onrustig is, hij kan dan geen moment stil zitten
-- moeheid en gebrek aan energie. Depressieve patiënten klagen hier bijna allemaal over. ”ik kom nergens aan toe, ik kan niks meer”.
Depressieve patiënten voelen zich minderwaardig. Ze hebben gefaald, “Ik ben een slechte moeder, ik ben onaantrekkelijk”
-- concentratieverlies en besluitloosheid. Depressieve patiënten kunnen moeilijk hun gedachten ergens bij houden, en hebben weinig belangstelling voor hun omgeving. Depressieve ouderen klagen vaak over vergeetachtigheid, en daardoor word soms ten onrechte aan Alzheimer gedacht
-- terugkerende gedachten aan de dood. Deze gedachten kunnen verschillende vormen aannemen. Het kan angst zijn om zelf dood te gaan zijn, of dat anderen dood zullen gaan. Maar het kan ook zijn dat er sprake is van een “verlangen” naar de dood. Deze wens kan zo sterk zijn dat er zelfdoding uit voortkomt.

Herkenning van een depressie blijft echter moeilijk, zowel voor de oudere zelf, als voor de hulpverleners.
Hulpverleners kunnen een depressie ook over het hoofd zien, doordat de symptomen bij ouderen dikwijls vaak een ander accent hebben en moeilijker aan te duiden zijn dan bij jongeren.

In de eerste plaats is bij ouderen niet zozeer sprake van somber zijn, maar eerder van matheid.
De klachten van de oudere liggen eerder op het terrein van vermoeidheid, vage lichamelijke ongemakken en slecht slapen.
De ouderen hebben hoofdpijn, rugpijn, ze hebben het benauwd.
De stemmingsstoornis wordt bijna niet herkent.
In zo’n geval spreken we van een gemaskerde depressie.

Wat kun je voor een depressief iemand doen, en hoe ga je er mee om.

Voor degenen die met depressief gedrag te maken hebben/krijgen, is het een hele opgave om daar goed mee om te gaan.
Oppervlakkig gezien is het niet moeilijk. Een arm om iemand heen slaan, luisteren enz. Dat klinkt toch niet zo moeilijk? Het is ook niet zo moeilijk bij iemand die verdrietig is.
Bij een depressief iemand is het niet zo eenvoudig.
Bij een depressief iemand wordt de neerslachtigheid niet minder door ‘troosten’.
Dit kan leiden tot een machteloos gevoel bij de omstanders.
Elk gesprek lijkt een herhaling van het vorige.
Wie zeer betrokken is bij de patiënt loopt het risico om zelf meegetrokken te worden.
Je wilt zo graag helpen, maar het lukt niet.

We kunnen voorkomen dat we vastlopen, in het contact door eerst naar de huisarts te gaan.
Die kan de depressie vaststellen, en die kan verdere uitleg geven.

Als een depressie vastgesteld, is het belangrijk dat de naasten en dierbaren vertrouwen in het herstel uitstralen.
Eens gaat de depressie over. Dat geeft de patiënt weer enig houwvast.
De behandeling moet worden uitgevoerd door professionele behandelaars en bestaat uit therapeutische gesprekken, evt.... gecombineerd met antidepressie medicatie. In ernstige situaties kan een opname noodzakelijk zijn.

Contact is wat de patiënt nodig heeft, ook al geeft hij dat niet altijd aan.
Het afweren van contact hoeven we ons niet persoonlijk aan te trekken.
Een depressieve patiënt mag je nooit links laten liggen. Dat bevestigt allen zijn gevoel ‘dat hij niks waard is’.
Een patiënt hecht veel waarde aan uitspraken zoals “volgende week praten we weer, morgen kom ik weer”.
Deze uitspraken geven houvast. Zekerheid van contact.

Je moet niet teveel eisen van een patiënt, dat helpt hem alleen verder de put in.
Je moet hem echter ook niet betuttelen, en alles uit handen nemen, dat bevestigt alleen zijn gevoel, dat hij niks kan, en niks waard is.
Het is niet eenvoudig hier een evenwicht in te vinden.
Wat we ook doen, het moet voor de oudere duidelijk zijn dat hij gerespecteerd wordt.
Om te voorkomen, dat hij de hele grip op z’n leven kwijtraakt is het belangrijk, hem overal bij te betrekken.

Vanuit goed contact met de patiënt wordt het mogelijk voorzichtig te activeren.
Een daginvulling maken is belangrijk.
Het oude patroon is grondig verstoord. Dat patiënt is zelf niet in staat om een dagindeling te maken.
Hierover moet overlegd worden tussen behandelaar en patiënt.
Zodoende krijgt de patiënt het gevoel, weer grip op z’n leven te krijgen. Het gaat vooral om a.d.l. activiteiten.

Hoe omgaan met depressief gedrag.
-- Wees tegen een depressief persoon nooit te opgewekt en vrolijk.
-- Wie lijdt aan een depressie kan buitengewoon geïrriteerd raken door luidruchtig, vrolijk gedrag. Zorg ervoor dat je er gewoon bent, zonder je op te dringen.
-- Probeer voor afleiding te zorgen.
-- Schenk de depressieve oudere aandacht, geef hem of haar zo nu en dan een complimentje.
-- Geduld, begrip en vertrouwen zijn sleutelwoorden
-- Wek nooit valse hoop Probeer een goed contact op te bouwen met de bewoner, en op die manier het negatieve denkpatroon een beetje te onderdrukken en te vervangen door een positiever denkpatroon.
-- Praten is niet altijd noodzakelijk je aanwezigheid een hand op de schouder is soms al genoeg.
-- Het allerbelangrijkst is vooral luisteren.
-- Vertrouwen uitstralen in herstel-eigen gevoel delen met anderen
-- Altijd contact blijven bieden
-- Patiënt betrekken bij alle keuzes

valkuilen.
-- De depressie bagatelliseren (kom op buiten schijnt de zon)
-- Verwachten dat de depressie snel over zal gaan
-- Te hard van stapel lopen met intensieve pogingen om te helpen
-- Zelf worden meegetrokken door het pessimisme
-- Vast lopen door het gevoel van irritatie.

Medicijnen
De verzamelnaam is antidepressiva.
Er zijn vele onderzoeken gedaan op het gebied van depressie. Hier uit blijkt dat depressies vaak samen hangen met een te kort aan bepaalde lichaamstof in de hersenen. Het biologische evenwicht in de hersens is door een tekort verstoord, wat kan lijden tot een langdurige verandering van de stemming, het gevoelsleven.
Deze storing geld zowel voor plotseling op komen, als voor een depressie die geleidelijk ontstaat.
Deze ontdekking maakt het mogelijk om een geneesmiddel te maken, die het tekort in de hersenen kunnen aanvullen, zodat het biologisch evenwicht herstelt.
Gevolg: de depressie trekt weg , men voelt zich weer goed.
Het is belangrijk dat je het antidepressivum voldoende lang gebruikt, de arts adviseert dit ook 4 a 6 maanden lang te doen.
De huisarts of psychiater vertellen hoe lang men het moet gebruiken en hoe ze werken.

Depressie en Dementie
Depressieve verschijnselen kunnen aan de dementie vooraf gaan.
Het zijn de eerste symptomen van de nog niet herkenbare dementie. De andere symptomen zoals geheugenverlies en oriëntatiestoornissen vallen nog niet op omdat veel patiënten met de ziekte van Alzheimer een kei zijn in het verbergen van hun geestelijke achteruitgang.
De oudere trekt zich terug, contacten verminderen, angsten komen naar boven, de interesses lopen terug en hij raakt sneller geïrriteerd. Deze verschijnselen van depressiviteit kunnen de voorboden zijn van een Alzheimer-dementie.

In de begin fase van een dementie proces kunnen ouderen ook depressief worden door het besef, dat ze geestelijk achter uitgaan, dat maakt je vaak angstig.
Depressie bij een beginnende Alzheimerdementie is dan vooral een reactie op het beleven van eigen aftakeling.
In dit proces wordt de stemming in het algemeen weer wat beter.

Bij de vasculaire dementerende, waarbij de doorbloeding in de hersenen gestoord wordt, zoals de multi – infarctdementie (m.i.d.), is de stemming bedrukter en labieler doordat ouderen weten, dat ze steeds slechter gaan worden en door cognitieve beperkingen.
Ze zijn vaak wanhopiger en radelozer dan Alzheimer patiënten.

Vroeger legde men nog een ander verband tussen depressie en dementie.
Tot in de negentiende eeuw dacht men dat langdurige depressie automatisch dementie zou worden, nu trekt men dit terecht in twijfel.
Het risico dat depressieve patiënten lopen om later te dementeren is niet veel groter dan bij niet-depressieven.